An Cheathrú Rua agus na hOileáin sa Naoú hAois Déag

Léargas atá sa saothar seo ar phobal i ndeisceart Chonamara sa naoú haois déag – cé dar díobh iad, cé as ar tháinig siad agus cé leis a raibh siad ag íoc cíosa. Ina theannta sin, féachtar ar an gcaoi ar shaothraigh siad ar muir is ar tír agus ar an gcaoi ar athraigh a dteacht isteach le himeacht ama. Féachtar ar na himeachtaí agus ar na fórsaí, ar a leas nó a n-aimhleas, a bhí ag brú isteach orthu. Pobal teann neamhspleách a bhí iontu a chaith déanamh dóibh féin cuid mhaith ach a tháinig slán ainneoin na hanarca. Ba é breith oifigeach stáit amháin fúthu ag deireadh an chéid: ‘bright countenances, fine physique, and repectable appearance… intellectually and physically a superior race, infinitely capable’.